توسط : شب یلدا یکی از جشن‌های سنتی و موروثی ایران است که در شب تولد زمستانی، به طور دقیق در شب تازه‌سال یعنی شب 21 یا 22 دسامبر برابر با اول یا دوم دی ماه از سال شمسی برگزار می‌شود. این جشن از دوران باستان به عنوان جشنی مربوط به نیاز روزهای طولانی زمستان برگزار می‌شد و با شروع روزهای بلندتر و تغییر در طول روز، جشنی برای خوش آمدگویی به نور و روشنایی همراه با تغییر فصل برگزار می‌شد.
در اصل، یلدا به عنوان یک جشن پیش از اسلام در ایران وجود داشت و پس از آن همچنان به عنوان یکی از جشن‌های مهم در فرهنگ و سنت ایرانیان باقی مانده است. نام “یلدا” نیز به معنای “تولد” و “زایش” است که به تازگی و بازگشت نور خورشید در زمان تاریکی زمستان اشاره دارد.
در شب یلدا، خانواده‌ها و دوستان با هم جمع می‌شوند و در اطراف آتش‌بازی یا شمشب یلدا، یکی از جشن‌های سنتی و موروثی ایران است و در شب تازه‌سال یعنی شب 21 یا 22 دسامبر، همزمان با آغاز فصل زمستان برگزار می‌شود. این جشن از دوران باستان به عنوان جشنی مرتبط با تغییر فصل و طولانی شدن شب‌ها شروع شد و همچنان در فرهنگ و سنت ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد.
نام “یلدا” احتمالاً از کلمه پارسی “یل” (یا “هل”) به معنای شب و “دا” به معنای دادن گرفته شده است. به عبارت دیگر، یلدا به معنای “شب دادن” یا “شب بخشش” است. این جشن به منظور خوش آمدگویی به نور و روشنایی پس از طولانی‌ترین شب سال، یعنی شب زمستانی، برگزار می‌شد.
شب یلدا در ایران و کشورهایی مانند افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان جشنی باشکوه است. در این شب، خانواده‌ها و دوستان با هم جمع می‌شوند و در اطراف آتش‌بازی یا شمع‌های روشن، شب را به سر می‌برند. این جشن به همراه غذاها و شیرینی‌های خاصی همچون آجیل، ترشی‌ها، حلوا و شیرینی‌هایی مانند سونت، شیرینی یلدا و حلوای سفید افشان مرتبط است. همچنین، در این شب در برخی مناطق، آوای خواندن سرودهای مرتبط با یلدا و اجرای رقص‌های سنتی نیز معمول است.
شب یلدا به عنوان یک جشن مهم در فرهنگ ایرانی، نمادی از تمدن و سنت‌های باستانی این سرزمین است که هنوز هم در بسیاری از خانواده‌ها و محافل مردمی جشن گرفته می‌شود.
شب یلدا که با نام شب یلدا نیز شناخته می شود، جشن باستانی ایرانی است که در طولانی ترین شب سال، مصادف با انقلاب زمستانی برگزار می شود. این جشنواره در شب 21 یا 22 دسامبر برگزار می شود که نشانه آغاز زمستان و پیروزی نور بر تاریکی است.
خاستگاه شب یلدا را می توان به سنت های ایرانی باستان و آیین زرتشتی، دین غالب ایران باستان قبل از ظهور اسلام جستجو کرد. این جشنواره در فرهنگ ایرانی اهمیت زیادی دارد و به عنوان زمان شادی، با هم بودن و تجدید امید در نظر گرفته می شود.
در شب یلدا خانواده ها و دوستان عصر دور هم جمع می شوند و تا نیمه شب بیدار می مانند و به آداب و رسوم و آداب مختلف می پردازند. محور اصلی این جشن، نمایش پهنه مخصوصی به نام سفره یلدا یا «هفت سین یلدا» است. این اسپری معمولاً شامل انواع میوه‌ها، آجیل، شیرینی‌ها و اقلام نمادین مانند انار، هندوانه، میوه‌های خشک، شمع، کتاب شعر و آینه می‌شود.
یکی از آیین های اصلی شب یلدا، شعر خوانی به ویژه آثار حافظ شاعر نامدار پارسی زبان است. اعضای خانواده به نوبت دیوان حافظ را که مجموعه‌ای از اشعار اوست باز می‌کنند و ابیاتی را می‌خوانند و به دنبال راهنمایی و بینش برای سال آینده هستند. شعرخوانی فضایی گرم و نوستالژیک ایجاد می کند و حس ارتباط با میراث ادبی فارسی را تقویت می کند.
یکی دیگر از رسوم رایج در شب یلدا، مصرف غذاهای خاص است. انار اغلب به عنوان نمادی از باروری و فراوانی خورده می شود، در حالی که هندوانه به دلیل ویژگی های طراوت خود مورد استفاده قرار می گیرد. آجیل به خصوص انواع مخلوط در بین شرکت کنندگان به اشتراک گذاشته می شود و شیرینی های سنتی ایرانی مانند گز (شیرینی نوقا مانند) و آجیل (مخلوطی از میوه های خشک و آجیل) نیز میل می شود.
این گردهمایی مملو از شادی، خنده، داستان سرایی و درگیر شدن در گفتگوهایی است که اغلب تا ساعات پایانی شب ادامه دارد. زمان تحکیم پیوندهای خانوادگی، ارتباط مجدد با عزیزان و ابراز قدردانی از نعمت های زندگی است.
شب یلدا یادآور طبیعت چرخه ای زمان و نبرد ابدی روشنایی و تاریکی است. این نماد امید، انعطاف‌پذیری و انتظار روزهای روشن‌تر در پیش است، زیرا ساعات روشنایی روز پس از انقلاب زمستانی به تدریج افزایش می‌یابد.
شب یلدا امروز نه تنها در ایران بلکه توسط جوامع ایرانی در سراسر جهان جشن گرفته می شود. این به یک سنت فرهنگی گرامی تبدیل شده است که باعث وحدت، حفظ فرهنگی و قدردانی از میراث ایرانی می شود.
امیدوارم این مطلب به شما درک عمیق تری از اهمیت و آداب و رسوم مرتبط با شب یلدا بدهد!
